ئۇيغۇر ياشلىرىغا مۇراجىئەت
ئۇيغۇر ياشلىرىغا مۇراجىئەت
ھۆرمەتلىك
ئۇيغۇر ياشلىرىمىز،
پېقىر
ئۇشبۇ خەتنى سىلەر بىلەن ھازىرقى دەۋرىمىزنى تەبىرلەيدىغان ئېنىقسىز ۋاقىتتا
ھەمسۆھبەتتە بولۇش ئىستىكىدە يېزىۋاتىمەن. ئەگەر ئۇشبۇ سۆھبەتنىڭ خاسىيىتىدە
دىققىتىڭلارغا بىزنىڭ مەۋجۇتلۇق ھالىتىمىز،
قىممەتلىرىمىز ۋە كەلگۈسىمىزدىن ئىبارەت تەخىرسىز مەسىلىلەرنى ئېلىپ كېلەلىسەم، قەۋەتلا
خۇرسەن بولىمەن. سىلەرگە شۇنى ئېنىق بىلدۈرمەكچىمەنكى، سىلەرنىڭ ئەمدى بالىلىقنىڭ بۇرۇنقى
غەمسىز، ساددا ۋە ھېسسىياتچان شادلىقلىرىنى ۋە قورامىغا يەتكەنلىكنىڭ ساختا باھانە-سەۋەبلىرىنى
تاشلاپ، ھاياتىڭلاردىكى ماھىيەتلىك نىشاننى ئىشقا ئاشۇرىدىغان پەيتىڭلار
كەلدى—ئۆزۈڭلارغا ۋە ئۆزۈڭلار تەۋە ۋەتەنگە سادىق بولۇش. چۈنكى، ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ
كەلگۈسى يەلكەڭلەرگە چۈشىدۇ، شۇنداقلا سىلەر ھەر ۋاقىت ۋەتىنىڭلارنىڭ ئەركىنلىكى
ئۈچۈن كۈرەشكە چاقىرىلىسىلەر.
ھۆرمەتلىك ئۇيغۇر ياشلىرىمىز،
سىلەر سەلتەنەتلىك تارىخ ياراتقان بىر قوۋمنىڭ ئەۋلادىسىلەر. ئەپسۇسكى، قانچىلىك
سەلتەنەتلىك بولۇشىغا قارىماي، بۇ تارىخ ئاخىرى خىتاي مۇستەملىكىچىلىرىنىڭ قولىغا
چۈشۈپ قېلىش بىلەن ئاخىرلاشتى. قاراخانىلار دۆلىتىدە گۈللىنىشىنىڭ ئەڭ يۇقىرى
پەللىسىگە چىققان ئۇيغۇرلار 20-ئەسىردە ئاستا-ئاستا قاراڭغۇلۇققا غۇلىدى.
شۇنىسى ئەجەبلىنەرلىك ئەمەسكى، بىز
ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆزىمىزنىڭ تارىخىغا قارىتا مۇرەككەپ مۇھەببەت-نەپرەت مۇناسىۋىتىمىز
بار—بىز تارىخىمىزنى ئوقۇشنى ياخشى كۆرگەنلىكىمىزدىن نەپرەتلىنىمىز. بۇ بىر خىل گۇناھ
شادلىنىشىدۇر: بىز تارىخىمىزنى ئوقۇغانسېرى، شۇنچە گۇناھ تۇيغۇسىغا چۆكىمىز ۋە
شۇنچە چۈشكۈنلىشىمىز؛ شۇنداقلا، بىز تارىخىمىزنى ئوقۇشتىن قانچىلىك گۇناھ تۇيغۇسى
ۋە چۈشكۈنلىشىش ھېس قىلغانسېرى، ئۇ ھەقتە تېخىمۇ قىزغىنلىق بىلەن پىكىرلىنىمىز.
بىزنىڭ ئۆز تارىخىمىزغا بولغان كوللېكتىپ كىرىشىپ قېلىشىمىزنىڭ ئەڭ قىزىقىش قوزغايدىغان
قىسمى شۇكى، بىز ئۆزىمىزنىڭ تارىختىكى مەغلۇبىيىتىمىز—مەغلۇبىيەتچىلىكىمىز—نىڭ
تەسىرلىرىنى ھەم كۆزەتكۈچى ھەم ئۇنى بىۋاسىتە تەجرىبىمىزدىن ئۆتكۈزگۈچىلەردۇرمىز.
يەر يۈزىدىكى ھېچقانداق بىر
خەلقنىڭ خۇددى بىزنىڭ ئەجدادلىرىمىزغا ئوخشاش دۇنيادىكى بارلىق دىنىي ئىدىيىلەر ۋە
پائالىيەتلەرنى قوبۇل قىلالاشتەك ئۇلۇغۋار قابىلىيىتى بولغان ئەمەس—تەڭرىزم،
توتېمىزم، شامانىزم، ئاتەشپەرەسلىك، بۇددىزم، مانىزم، خرىستيانىزم ۋە ئىسلام. بىر
تەرەپتىن، بۇ بىزگە ئەجدادلىرىمىزنىڭ شەرق بىلەن غەربنى تۇتاشتۇرىدىغان يىپەك
يولىدا بىر-بىرىدىن كەسكىن پەرقلىنىدىغان مەنىۋى ئامىللارنى ئادەمنى ھەيران قالدۇرغۇدەك
شەكىلدە بىرلەشتۈرەلىگەنلىكىدەك قۇدرىتىنى سۆزلەيدۇ. مانا مۇشۇ ئوخشاش كۇلتۇرال
ئوچۇقچىلىقتا، ئەجدادلىرىمىز شەرقنىڭ شېئىرىيەتتە كامالەت تاپقان ھېسسىياتىزمى
بىلەن غەربنىڭ لوگىكىلىق تەپەككۈردە ئىپادىلىنىدىغان
ئەقلىيەتچىلىكىنى بىر-بىرىگە بىرلەشتۈردى. يەنە بىر جەھەتتىن، ئۇيغۇرلارنىڭ
كوللېكتىپ كىملىكى ھېچ زامان بىردەك، تۇراقلىق ۋە تۈز سىزىق شەكىللىك بولۇپ
باقمىدى. ئۇ ھېلىھەم ئۆزگىرىپ تۇرىۋاتىدۇ، ھەتتا بىز 1920-يىللىرى قايتىدىن ئۇيغۇر
دەپ ئاتالغاندىن كېيىنمۇ.
ئوبرازىمىزنى توختىماستىن قايتا تەبىرلەش ۋە چېگرىمىزنى
قايتا قۇرۇش جەريانىدا، بىز تارىختىن بۇيان مەركەزسىز كوللېكتىپ ئۆزلۈك ئوبرازىنى نامايان
قىلىپ كەلدۇق. بۇ مەركەزسىزلىك، مەلۇم مەنىدىن، ئۇيغۇرلارنىڭ قېنىدىكى ئوخشىمىغان
ئىرقىي ئالاھىدىلىكلەرنىڭ بىرىكىشىدىن كېلىپ چىققان—تارىم ۋادىسىدا شىمالدىن كېلىپ
ئولتۇراقلاشقان كافكاز ئىرقىدىكى ياۋروپالىقلار بىلەن موڭغۇل ئېگىزلىكى ۋە باشقا
رايونلاردىن كەلگەن كافكاز ئىرقىدىن بولمىغان قەبىلىلەر. قىزىقارلىقى، بۇ ئوبراز
ئالۋۇنغا ئوخشايدۇ—يىراقتىن قارىماققا ئۇ مەلۇم خىل پۈتۈنلۈكى بىلەن مەلۇم جايدا
مەۋجۇت بولۇۋاتقاندەك كۆرۈنىدۇ. ئەمما، يېقىن كەلسە، يوقاپ كېتىدۇ. مەن بۇنى غايىب
كىملىك دەپ ئاتايمەن. بۇ كىملىك بىر شەخسنىڭ ياكى گۇرۇپپىنىڭ ئۆزىنى ئۆزىدىكى بەزى
ئىچكى بىرلەشتۈرگۈچى ئامىللار ئارقىلىق ئەمەس، بەلكى ئۆزىنىڭ سىرتىدىكى
ئومۇملاشتۇرغىلى بولىدىغان بەزى ئامىللار بىلەن تەبىرلىشىنى كۆرسىتىدۇ. شۇ سەۋەب،
ئۇ بىزگە مەلۇم مەنىدىن تارىخىمىزدا ئاپەت خاراكتېرلىق ئۇرۇشلارنى كەلتۈرۈپ
چىقارغان تەپرىقچىلىقنىڭ مەنبەلىرىنى سۆزلەيدۇ.
قەدىرلىك ئۇيغۇرلىرىم، ئۇيغۇر
بولماقنىڭ نۇرغۇن مەنىلىرى بار. بەزىلەر ئۈچۈن، ئۇيغۇرلۇق ئۆزلىرى تۇغۇلغان ۋە
ئۆزلىرى ئىختىيارسىز چۈشكەن بىر خىل ھايات يولىنى كۆرسىتىدۇ. شۇڭا، ئۇلار ئۇنى بىر
خىل تاسادىپىي بىئولوگىيىلىك پاكىت دەپ قاراپ، ئۇنىڭغا جىددىي مۇئامىلە قىلمايدۇ؛
يەنە بەزىلەر ئۈچۈن، ئۇ ئۇلارنىڭ ھاياتىنىڭ مەنىسىنىڭ ماھىيەتلىك رامكىسىنى تەشكىل قىلىدۇ. شۇڭا، ئۇلار ھاياتىدا
قىلىدىغان بارلىق قارارلارنىڭ ھەممىسى ئۇنى ئالدىنقى شەرت قىلىدۇ، چۈنكى ئۇ ئۇلار
ئۆزىنىڭ كىم بولۇشىنى ئارزۇ قىلىشتىن ئىلگىرىلا ئۇلارنىڭ كىم بولۇشىنى بەلگىلىۋەتكەن؛
يەنە بەزىلەر ئۈچۈن، ئۇ مۇستەملىكە مەۋجۇتلۇقىنى داۋاملىق ۋە نومۇسلۇق ئەسكە
سالغۇچىدۇر. شۇڭا، ئۇنىڭدىن ياكى قېچىپ كېتىش ياكى ئۇنى ئۇنتۇش كېرەك؛ يەنە
بەزىلەر ئۈچۈن، ئۇ ئوخشاش خاتالىق قايتا-قايتا تەكرارلانغان تارىختۇر. شۇڭا،
تارىخنى ئۇنتۇپ كېتىش كەلگۈسىگە يېڭىۋاشتىن قۇچاق ئېچىشتىكى مۇۋاپىق يولدۇر؛ يەنە
بەزىلەر ئۈچۈن، ئۇ بىزنىڭ ھايات سەپىرىمىزنى بىرلەشتۈرىدىغان ۋە كىم
ئىكەنلىكىمىزگە قارىتا پاسىللارنى بەرپا قىلىدىغان مۇقەددەس رامكىدۇر. شۇڭا، ئۇ
دائىم پەرۋىشلىنىشى ۋە ئاسرىلىشى لازىم.
تېخىمۇ ئىلگىرىلەپ ئېيتقاندا، دۇنياغا نىسبەتەن، «ئۇيغۇرلار» دېگەن بۇ كەلىمە
يەرشارىۋى سىياسىي كۈچ قۇرۇلمىسىنىڭ ئۆزگىرىشىگە بېقىپ ھازىرچە ئوتتۇرىلىقتا تېخى
بېكىتىلمىگەن كىملىكنى بىلدۈرىدۇ—تېررورلانغان ياكى تېررورلىغۇچى خەلق؛ خىتايغا
نىسبەتەن، ئۇ ياكى-ئۇنداق-ياكى-مۇنداق بولىدىغان نەتىجىنى بىلدۈرىدۇ—بۇ خەلق ياكى
زورلۇق بىلەن ئاسسىمىلاتسىيە قىلىنىشى ياكى مۇسۇلمان بولۇش سۈپىتى بىلەن
تېررورلۇققا دۇچار قىلىنىپ ئۆلتۈرۈلۈشى كېرەك؛ ئۇيغۇرلارغا نىسبەتەن، ئۇ ئۇيغۇر
بولۇپ تۇغۇلۇش سەۋەبلىك ئۇيغۇر سۈپىتىدە ئۆلۈشنى ياكى ئۇيغۇر بولۇشتىن ئۈزۈل-كېسىل
ۋاز كېچىشنى بىلدۈرىدۇ. ئاداققى نۇقتىدا، ئۇ ھەممەيلەن ئۈچۈن ئىككى-مەنالىق
تاللاشتىن دېرەك بېرىدۇ.
ھازىر ئۇيغۇر بولۇشقا تىرىشىش
ناھايىتى خەتەرلىك بىر ھاياتتۇر—ئۇ شەرقىي تۈركىستاندا ئۇيغۇرلار كۈندە بېشىدىن
ئۆتكۈزىۋاتقان « تېررورىستلار »، «بۆلگۈنچىلەر» ۋە «ئاشقۇنلار» ، خىتاينىڭ ئىچكىرى
ئۆلكىلىرىدە بولسا «كاۋابچىلار»، «يانچۇقچىلار» ۋە « ياۋايىلار » ۋە غەربتە بولسا
«مۇسۇلمانلار»، «چەتئەللىكلەر» ۋە «قارشى ئېلىنمايدىغانلار» دەپ ئاتىلىشتەك
تەجرىبىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ ئۈرۈمچىدىكى بىر دېۋانىنىڭ ھەسرىتىنى قانچلىك ئۆز ئىچىگە
ئالسا، خەلقئارالىق سەھنىدە غەلىبە قۇچقان بىر ئۇيغۇر ئالىمنىڭ ئۇتۇقلىرىنى
شۇنچىلىك ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. تېخىمۇ مۇھىمى، ئۇيغۇر بولماق ھەرقانداق بىر ئۇيغۇر
تۇغۇلغىنىدا ئەمەس، بەلكى ئۆلگىنىدە قىلىدىغان قاراردۇر. شۇنىڭدەك، ئۇ شۇنداق
غەلىتە، ساقلانغۇسىز ۋە سىرلىق قاراركى، ئۇ ئۇيغۇرلار كۈندە ئاڭلىق ياكى ئاڭسىز
قىلىدىغان قاراردۇر. زىتلىقچە ئېيتقاندا،
ئۇ، كوللېكتىپ ۋە يەككە نۇقتىدىن، ھەركىمنىڭ شۇنداقلا ھېچكىمنىڭ قارارىدۇر.
كىملىكىمىزدىكى مانا مۇشۇ زىتلىق سەۋەبىدىن، بىز بىر-بىرىمىزگە شۇنداق بىر ئۆزگىچە
يول بىلەن باغلاندۇقكى، ھەر قانداق بىر ئۇيغۇر ئۆزى گۇناھسىز تۇرۇقلۇق كەلگۈسىدە سۇرىيە
ياكى تۈركىيىدىكى بىر ئۇيغۇرنىڭ تېررورىزمغا باغلىنىدۇ دەپ قارىلىدىغان جىنايىتى
سەۋەبلىك ھەر ۋاقىت «ئۇيغۇر تېررورچى» ياكى، تېخىمۇ ئاددىيسى،«تېررورچى» دېگەن
ئاتاققا قېلىشقا تەييارلىق قىلىشى كېرەك.
مەن بۇ يەردە ھەرقانداق بىر ئۇيغۇرنىڭ باشقا ئۇيغۇرلارنىڭ قىلمىشىغا مەسئۇل
بولۇشىنى ئادىل بولىدۇ دېمەيۋاتىمەن؛ بۇ ماھىيەتتە ئادالەتسىزلىكتۇر. لېكىن، بۇ يەردىكى مۇھىم نۇقتا مانا مۇشۇ
بىمەنە ئادالەتسىزلىكنى ئەخلاقىي جەھەتتە ئىجابىي ھالەتكە ئايلاندۇرغىلى
بولۇش-بولماسلىقىدۇر—ھەرقانداق بىر ئۇيغۇرنىڭ باشقا بىر ئۇيغۇرنىڭ خاتالىقلىرىغا
قارىتىلغان ئەيىبلەشنى تەسەۋۋۇرىي جەھەتتىن ئۆز بوينىغا ئالالاش-ئالالماسلىقىدۇر. رادىكال
مەنىدىن، بۇ ھەرقانداق بىر ئۇيغۇرنىڭ مەن باشقا بارلىق ئۇيغۇرلارنىڭ خاتالىقلىرىغا
مەسئۇلمەن دېيەلەش-دېيەلمەسلىكىدۇر.
قەدىرلىك ياشلىرىمىز، شۇنى ئېنىق بىلىمەنكى،
بۇ جاسارەت—بۇ قوبۇل قىلىش—ھەرگىز ئاددىي ئەمەس. ئۇنىڭ ئۈستىگە، ئۇ ئادىل ئەمەس:
ئۇيغۇر بولۇش باشتىن-ئاخىر قىيىنلا ئەمەس، بەلكى يەنە ئادالەتسىزدەك بىلىنىدۇ.
رادىكال مەنىدىن ئالغاندا، بۇ جاسارەت ئۆزىنى شەرتسىز بېغىشلاشنى ۋە ھەتتا مۇتلەق پىداكارلىقنى تەلەپ قىلىدۇ.
يىغىپ ئېيتقاندا، ئۇيغۇر بولماق مانا مۇشۇ ئادالەتسىزلىكنى ئادالەت سۈپىتىدە ھەر
زامان قوبۇل قىلالاش جاسارىتىنى تەلەپ قىلىدۇ.
شۇنى قىياس قىلالايمەنكى، سىلەر
كەلگۈسىدە ئۆزىدە مانا مۇشۇ جاسارەت بولمىغان نۇرغۇن ئۇيغۇر قېرىندىشىڭلارنى
يوقىتىپ قويۇشۇڭلار مۇمكىن. شەرقىي تۈركىستان ياكى چەتئەلدە ياشاۋاتقان نۇرغۇن
ياشلار ئۆزلىرىدە بۇ خىل جاسارەت بولماسلىق سەۋەبىدىن باشقا قىممەتلەر ۋە ئارتۇقچىلىقلارنى
قوبۇل قىلىپ، ئۆزلىرىنىڭ ئېتنىك كىملىكىدىن ۋاز كېچىشى مۇمكىن. سىلەر ئۆزىدە
بۇنداق بىر جاسارەت بولمىغان بىر ئۇيغۇرنىڭ ئۆزىنىڭ ئۇيغۇر بولۇپ قالغانلىقىدىن
نومۇس قىلىدىغانلىقىنى ئاڭلىشىڭلار مۇمكىن. سىلەر ئۆزىدە بۇنداق بىر جاسارەت
بولمىغان بىر ئۇيغۇرنىڭ سىلەرنى «كالۋا»، «قالاق» ۋە «شورپېشانە» «ئۇيغۇرلار» دەپ
مەسخىرە قىلىشىغا ئۇچرىشىڭلار مۇمكىن. سىلەر ئۆزىدە بۇنداق بىر جاسارەت بولمىغان
بىر ئۇيغۇرنىڭ سىلەرنى خىتاي مەدەنىيىتىنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە ئۇلۇغ ۋە يېڭىلمەس
ئىكەنلىكىگە قايىل قىلىشقا تىرىشىۋاتقانلىقىغا ھەيرانلىق بىلەن شاھىد بولۇشڭلار
مۇمكىن. شۇنداقتىمۇ، شۇنى تەۋسىيە قىلىمەنكى، بۇلار سەۋەبلىك ئۈمىدسىزلەنمەڭلار—بۇلارنىڭ ئۆز-ئۆزىنى
ھاقارەتلەش ۋە ئىنكارلاشقا تولغان قەغىشلىرىگە ئۇچراش بىلەن بىرگە، يەنە شۇنداق ئۇيغۇرلارنىمۇ تاپىسىلەركى ئۇلار
ئۇيغۇر بولۇشنىڭ قىممەتلىرىگە بۇرۇنقىدىنمۇ بەكرەك يېپىشىدۇ. شۇنى
جەزملەشتۈرەلەيمەنكى، ئۇلار ئاخىرىدا ئۆزىنىڭ ئۇيغۇر ئىكەنلىكىنى قىلچە تەمتىرىمەي
ۋە پەخىر بىلەن دېيەلەيدىغان بىر ئۇيغۇر بىلەن قېلىشقا رازىكى، ئۇنداق دېيىشتىن
نومۇس قىلىدىغان مىڭ ئۇيغۇر بىلەن قېلىشقا رازى ئەمەستۇر. ئۇلار ئۇيغۇرلۇقتىن
باشقىلار ۋاز كەچسىمۇ، ئۇنىڭغا جاھىللىق بىلەن پېيىشىپ ئاخىرى ئۇيغۇر دەپ ئۆلۈشكە رازىدۇر.
مەن يەنە شۇنىمۇ قىياس
قىلالايمەنكى، بەزى ئۇيغۇرلار كەلگۈسىدە ئۆزىنىڭ تىلىنى ۋە ھەتتا دىنىي
ئېتىقادىنىمۇ يوقىتىشى مۇمكىن. لېكىن، كەلگۈسىدە يەنە شۇنداق ئۇيغۇرلارمۇ
بولىدۇكى، ئۇلار ئۆزىنىڭ ئۇيغۇر ئىكەنلىكىگە بولغان ئېتىقادىنى يوقاتمايدۇ. شۇنىڭغىمۇ
چىن پۈتىمەنكى، ئۆزىنىڭ ئەسلىگە بولغان مىستىك ساداقەتمەنلىك سۈپىتىدىكى بۇ ئېتىقاد
بىزنىڭ قېنىمىزدا ئاقىدۇ—مەن بۇنى سىلەرگە تەلتۆكۈس چۈشەندۈرۈپ بېرەلمەيمەن. دېيەلەيدىغىنىم
شۇكى، بۇ خۇددى دىنىي ئېتىقادقا ئوخشاپراق كېتىدىغان قارىغۇلارچە ئېتىقادتۇر. مانا
مۇشۇ ئېتىقاد بىزنى ئۇيغۇرلۇقتىن پەخىرلىنىشتىن ئىبارەت مۇقەددەس ئىپتىخارنى
كەلگۈسى ئەۋلادلارغا يەتكۈزۈش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىدۇ.
غەيرىي ئىنسانىي مۇستەملىكە
شارائىتىدا بىر ئەسىردىن كۆپرەك ياشاش بىزنى بىر-بىرىمىزدىن ھەم قورقىدىغان ھەم
نەپرەتلىنىدىغان قىلىپ كەلدى: بىز بىر-بىرىمىزگە قورقۇنچ ئىچىدە ئۆچ، شۇنداقلا بىز
بىر-بىرىمىزدىن نەپرەتلىنىپ تۇرۇپ قورقىمىز. قورقۇنچىمىزدا بىز ئۆزىمىزنى
قىينىغۇچىلارنىڭ—خىتايلارنىڭ—ۋەھىمىلىك ئوبرازىغا (مەيلى بۇ ئوبراز ھەقىقىي ياكى
تەسەۋۋۇرىي بولسۇن) ھەر ۋاقىت يۈزلىنىپ تۇرىمىز. قورقۇنچتا بىز ئۆزىمىزنى كاللىمىزدا
ئۆزىنى قىيناش شەكلىدە سېنزور قىلىپ (تەكشۈرۈپ) تۇرىمىز. بىز ئويلىرىمىزنى «ھەممىگە
قادىر» خىتايلارنىڭ نەزەرى ئاستىدا تەكشۈرۈپ تۇرىمىز ۋە ئۆزىمىزنى خۇددى بىر
ماسوكىستقا (ئۆزىنى ئازابقا ۋە خورلۇققا تۇتۇپ بېرىش ئارقىلىق ھۇزۇرلانغۇچىغا) ئوخشاش ئەڭ يۇقىرى سەۋىيىدىكى ھۇزۇرغا ئېرىشىش ئۈچۈن
جازالايمىز. ھەتتا چەت ئەللەردە ياشاۋاتقانلىرىمىزمۇ،
گەرچە فىزىكىلىق جەھەتتە ئەركىن بولساقمۇ، كاللىمىزدا خۇددى خىتايلارنىڭ تۈرمىسىدە
ياشاۋاتقاندەك ئەركسىز ياشايمىز.
قورقۇنچ بىزدىكى جاسارەت، مۇھەببەت
ۋە پىداكارلىققا ئورۇن قالدۇرمىدى—قەلبىمىز تېنىمىزدە مۇزلىدى. قورقۇنچ بىزنى پالەچ
قىلىپ قويدى. بىزنىڭ تۇتقۇنلۇقىمىزنىڭ ئىككى خىل مەنىسى بار: بىز سىياسىي جەھەتتىن
خىتاي ئەزگۈچىلىرىگە تۇتقۇنلۇققا چۈشكەن. تېخىمۇ يامىنى، بىز پىسخولوگىيە جەھەتتىن
ئۆزىمىزنىڭ دۈشمەنلىرى تەرىپىدىن ئۆزىمىزنىڭ قورقۇنچىغا—ئۆزىمىزدىن
قورقۇشىمىزغا—ۋە ئۆزىمىزدىن نەپرەتلىنىشىمىزگە تۇتقۇنلۇققا چۈشكەندۇرمىز.
قەدىرلىك ئۇيغۇر ياشلىرىمىز، ئەگەر
نەپرەت چىقىش يولى تاپالمىسا، ئۇ ئۆز-ئۆزىدىن نەپرەتلىنىشكە ئايلىنىدۇ. شۇڭا،
ئۆزۈڭلارنى ھەرگىزمۇ ئۆزىدىن نەپرەتلىنىشنىڭ قۇربانىغا ئايلاندۇرۇپ قويماڭلار. ئۆزىدىن
نەپرەتلىنىش ئۆزىنى ئۆلتۈرۈۋېلىشنىڭ يەنە بىر خىل شەكلىدۇر؛ ئۇنىڭدا سەن فىزىكىلىق
نۇقتىدىن ئۆلمەيسەن، ئەمما ھېسسىيات نۇقتىسىدىن ئۆزۈڭنى كۈندە ئۆلتۈرۈپ چىقىسەن.
ئۆزۈڭگە ھەرگىزمۇ دۈشمىنىڭ سەندىن نەپرەتلەنگەندەك نەپرەتلەنمە. دۈشمىنىڭنىڭ
نەپرىتىنى قۇتلۇقلاشتا جەسۇر بولغىن. چۈنكى، دۈشمىنىڭنىڭ نەپرىتى سېنىڭ
مەۋجۇتلۇقۇڭنىڭ ئۇنىڭغا قانچىلىك مۇھىملىقىنى بىلدۈرىدىغان ئېنىق بەلگىدۇر. دۈشمىنىڭنىڭ نەپرىتى قەلبىڭنى ئۆزۈڭنىڭ قۇدرىتىگە
بولغان ئىشەنجكە تولدۇرسۇن. قانچىلىك نەپرەتكە ئۇچرىساڭ، ئۆزۈڭگە شۇنچە
ئىشىنىدىغان ۋە ئۆزۈڭنى شۇنچە ئىپادىلەيدىغان بولمىساڭ بولمايدۇ. نەپرەتنى بىر
تەرەپ قىلىشتىكى ئەڭ ياخشى يول ئۆزۈڭنى سۆيۈشتۇر—دۈشمىنىڭنى ساڭا ئۆچ قىلغان
قىممەتلىرىڭنى سۆيگىن.
ئەپسۇسكى، كوللېكتىپ نومۇس شەكلىگە
كىرىدىغان ئۆزىدىن نەپرەتلىنىشنىڭ تەسىرى ئاستىدا بىز بىر-بىرىمىزنى پۇتلىكاشاڭ ۋە
ھەتتا دۈشمەن دەپ قارىدۇق. بىزنىڭ ھېسسىيات
تراگېدىيىمىز ھەرگىزمۇ مۇھەببەتنىڭ كەمچىللىكىدىن ئەمەس، بەلكى بىر-بىرىمىزنى
بۇرۇنقىدىنمۇ بەكرەك سۆيۈشكە موھتاج ئىكەنلىكىمىزگە بولغان ئاڭقىرىشىمىزنىڭ
كەمچىللىكىدىن كېلىپ چىققان. بىز بىر-بىرىمىزنىڭ ئازاب-ئوقۇبىتى ۋە قىينىلىشلىرىغا
پەرۋاسىز قارايدىغان قىلىپ يېتىشتۈرۈلۈپ چىقىلدۇق. بىز ئۆزىمىزنىڭ يالغۇز ئارىلىدا
ياشايدىغان «مەن» گە ئايلىنىپ، بىر-بىرىمىزگە قارىتا ناتونۇشلارغا ئايلاندۇق. شەخسنىڭ ئامان
قېلىشى بىزنىڭ مۇقەددەس پرىنسىپىمىزغا ئايلاندى.
ئالدامچى، بۇرۇقتۇرما، باستۇرما ۋە ئىشەنجسىز سىياسىي
مۇھىتتىكى ھايات سەۋەبلىك، بىزنىڭ ئەخلاقىي قىممەتلىرىمىز چۈشكۈنلىشىپ شۇنداق بىر
دەرىجىگە باردىكى، بىزنىڭ ئېسىلزادە روھىمىز چىرىكلەشتى. بىزگە ئالاقىدار
ھېچقانداق بىر نەپىسلىك قالمىدى. چۈنكى بۇ
يەردە بىزنى نەپىس قىلىدىغان ھېچقانداق بىر ئۆزلۈك يوقتۇر. ئۆزلۈك بىز
ياشاۋاتقاندەك قىياپەتكە كىرىۋالىدىغان قۇرۇق تاشقى قاپتۇر. بۇ ئۆزلۈكنى توشقۇزۇپ
تۇرىدىغىنى پەقەت ۋىجدانىمىزغا خىرىس قىلىپ تۇرىدىغان كۈندىلىك ناھەقچىلىكلەردۇر—قورقۇنچ،
ئۇنتۇش ۋە ھەتتا ئۆزىنى ئۇنتۇشتىمۇ يوقالمايدىغان ئېنىق ناھەقچىلىكلەردۇر. نەتىجىدە،
بىزنىڭ ۋىجدانىمىز ناھەقچىلىكلەرنىڭ قوينىدا مۇنداق ئىككى تاللاشقا دۇچ
كېلىدۇ—ھەقىقەتنى شەپقەتسىز ۋە غەيرىي ئىنسانىي ھوقۇققا سۆزلەش سەۋەبلىك ئاخىرى
ئۆلۈمگە يۈزلىنىش ياكى ئۆزىگە سۆزلەپ قېلىش سەۋەبلىك تەدرىجىي ھالدا ئەقلىدىن
ئېزىشتۇر. ئۆزىنىڭ رادىكال شەكلىدە، بۇ سۆزلەپ تۇرۇقلۇق باشقىلارغا ھېچنېمىنى
دېيەلمەسلىكتەك ئادەمنى يۈرىكىنى ئېزىدىغان ھالەتتۇر. ئۇ قاراڭغۇلۇقتىكى تۈگىمەس
پىچىرلاشتۇر.
قەدىرلىك ياشلىرىمىز، بىز ئۇيغۇرلارنىڭ دۇنياسىلا ئەمەس، بەلكى بىز
ياشاۋاتقان بۇ دۇنيامۇ مانا مۇشۇ قاراڭغۇلۇققا پېتىۋاتىدۇ. بىز كۈندىن كۈنگە
قۇتۇپلىشىۋاتقان دۇنيادا ياشاۋاتىمىز—كونسېرۋاتىزم بىلەن لىبېرال دېموكراتىيە
توقۇنۇشقا چۈشتى. دۆلەت ھالقىغان تەشكىلاتلارنىڭ ۋە كارخانىلارنىڭ يەر شارىلىشىش
نامىدا دۇنيا ئىقتىسادىنى كۈنسېرى كونترول قىلىشى سەۋەبلىك، بايلار بىلەن بىلەن
كەمبەغەللەر ئوتتۇرىسىدىكى كىرىم پەرقى داۋاملىق ئېشىۋاتىدۇ. پوپيۇلىزم (خەلقچىللىق)
كېيىنكى-مودېرن كۇلتۇرىنى ۋە كېيىنكى-لىبېرال سىياسىينى بۇرۇن بېسىۋېلىنغان
ئىدېئولوگىيىلەرنى—مەسىلەن، يېڭى-ناتسىزم ۋە ئۇلترا مىللەتچىلىكنى—ئوتتۇرىغا
چىقىرىش ئارقىلىق تەبىرلەۋاتىدۇ. ئۇ يەنە ئىغۋاگەرلىككە
تايىنىپ تۇرۇپ، ئۆزىنىڭ غايەت زور ۋەيران قىلغۇچ كۈچىنى كۈچسىزلەرگە قويۇپ بېرىشنىڭ
يولىنى قىلىۋاتىدۇ—قاچاقلار، كۆچمەنلەر، پاھانلانغۇچىلار، ئازسانلىقلار ۋە
مۇسۇلمانلار. كاپىتالىستىك تەرتىپ ھوقۇقچىلىق
كۈچلىرىنىڭ باش كۆتۈرۈشىگە ۋە ئۆزىنى ۋەيران قىلىش خاراكتېرلىق باشقا كۈچلەرگە يول
قويىۋاتىدۇ. ئىقتىسادىي مەنپەئەتلەر ئامېرىكىدىن تارتىپ
خىتايغىچە، ئەنگلىيىدىن تارتىپ ئۇگانداغىچە بولغان جايلاردىكى ئىنسان
ھەقلىرىنىڭ قانداق ئىدراك قىلىنىشى ۋە بىر
تەرەپ قىلىنىشىنى بەلگىلەۋاتىدۇ. مۇسۇلمانلار غەربنىڭ لىبېرال قىممەتلىرى بىلەن
سىغىشالمايدىغان خەتەرلىك دىننىڭ ۋە ھەتتا رەزىل تەرىقەتنىڭ چوقۇنغۇچىلىرى دەپ
تامغىلىنىۋاتىدۇ. شۇنىڭغا كۆرە، بىز ياشاۋاتقان بۇ دۇنيا شۇ قەدەر مۇرەككەپلىشىپ
كېتىۋاتىدۇكى، ئۇنى پەردە ئارقىسىدا كونترول قىلغۇچى سەرخىللارنىڭ مەخپىي قوللىرى ھەممە
دۆلەتلەرنىڭ دېگۈدەك ئىچكى ۋە تاشقىي سىياسەتلىرىگە ئۆزىنىڭ مەنپەئەتىنى ئىلگىرى
سۈرۈش نۇقتىسىدىن مېدىيانىڭ ھەممە يەرگە سىڭىپ كىرەلەيدىغان كۈچى، ۋەكالەت
(پروكسى) ئۇرۇشى ۋە ئاتالمىش دۈشمەنلەرنىڭ يارىتىلىشى ئارقىلىق ئارىلىشىۋاتىدۇ. تېخىمۇ
يامىنى، دۇنيا ئۆزىنىڭ ئەخلاق كومپاسىنى يوقىتىپ قويىۋاتىدۇ؛ ئۇ ئوچۇق-يورۇقلۇققا،
ئادىللىققا ۋە ھەقىقەتكە بىتاقەسىزلىنىۋاتىدۇ. يىغىپ ئېيتقاندا، يەرشارىۋى سىياسىي
ۋە ئەخلاقىي تەرتىپ خەتەر ئىچىدە تۇرىۋاتىدۇ.
ھازىر شەرقىي تۈركىستاندا ئۇيغۇر بولماق قانچىلىك
خەتەرلىك بولسا، غەربتە مۇسۇلمان بولۇشمۇ شۇنچىلىك خەتەرلىك بولىۋاتىدۇ. تارىخنىڭ
بۇ ۋاقتىدا، بىز دۇنيانىڭ ھېچ يېرىدە بىخەتەر ئەمەسمىز. شۇڭا، بىز بەزىدە
ئۆزىمىزنى ئۈمىدسىز ۋە چارىسىز ھېس قىلىمىز—بىز ئۆزىمىزنى كوللېكتىپ چۈشكۈنلۈكنىڭ
ئىلكىدە كۆرىمىز. شۇنى قىياس قىلغىلى بولىدۇكى، كەلگۈسىدە نۇرغۇن نەرسىلەرنى
يوقىتىشىمىز مۇمكىن. شۇنداقتىمۇ، ئەڭ ئاخىرىدا يوقىتىشىمىز كېرەك بولىدىغىنى
كەلگۈسىگە بولغان ئۈمىدىمىز بولۇشى كېرەك. ئۆزىمىز ۋاز كەچمىسەكلا، ھېچكىم ئۈمىدنى
بىزدىن تارتىۋالالمايدۇ. خۇددى ھېچكىم بىزنى بىز يول قويمىساقلا كونترول قىلالمىغاندەك.
قەدىرلىك ياشلىرىمىز، بۇ ئېنىقسىز دۇنيادا
ئۆزۈڭلارنىڭ كوللېكتىپ كىملىكىڭلارنى چوڭراق، كۈچلۈكرەك ۋە تېخىمۇ يىراقنى كۆرەر
خەلقئارالىق جامائەت بىلەن ساقلاپ قېلىش ئىنتايىن مۇھىمدۇر. ئۇيغۇرلارنىڭ
سىمۋوللۇق توتېم ھايۋىنى سۈپىتىدىكى بۆرىنىڭ تەقدىرى تارىخىي نۇقتىدىن شىمالدىكى
ئېيىقنىڭ تاجاۋۇزچان خىرىسى بىلەن شەرقتىكى قانئىچەر ئەجدىھارنىڭ خۇمارى
ئوتتۇرىسىدا بەلگىلىنىپ كەلدى. بىز شۇنى چوقۇم ئېسىمىزدە ساقلىشىمىز كېرەككى، بۇ
تەھلىكە ۋە خۇمار بىز مۇستەقىللىقىمزنى ئالغاندىن كېيىنمۇ تۈگىمەيدۇ. ئۇيغۇرلارنىڭ
بېشىغا مۇشۇلار تەرىپىدىن تارىختا قانداق خىرىس كەلگەن بولسا، ھازىرمۇ ۋە
كەلگۈسىدىمۇ شۇنداق خىرىس كېلىدۇ. شۇڭلاشقا، ئۇيغۇرلار ئۆزىنىڭ ئۇزاق مۇددەتلىك
ئەمىنلىكى ئۈچۈن، ئۇلارنىڭ كونتروللۇقىدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن، ئۇلاردەك كۈچلۈك بىر
يەرشارىۋى كۈچ بىرلىكىگە تەۋە بولۇشى كېرەك. بۇ بىرلىك دەل دۇنيادىكى تۈرك قانلىق
مىللەتلەرنىڭ تېخى مۇكەممەل قۇرۇلمىغان ئەمما كەلگۈسىدە قۇرۇلۇشى كېرەك بولغان يەرشارىۋى
بىرلىكسېپىدۇر. يەنە بىر قېتىم شۇنى ئېيتىش كېرەككى، كوللېكتىپ ئامان قېلىش
ئۇيغۇرلارنىڭ كوللېكتىپ گۈللىنىشىنىڭ قانچىلىك ئاچقۇچى بولسا، باشقا تۈرك
مىللەتلىرىنىڭ گۈللىنىشىنىڭمۇ شۇنچىلىك ئاچقۇچىدۇر. چۈنكى، خۇددى مايكېل خانتىڭتون
پەرەز قىلغىنىدەك، دۇنيا بۇرۇنمۇ، ھازىرمۇ ۋە كەلگۈسىدىمۇ ئىرق، كۇلتۇرال
يېقىنچلىق، ئورتاق تارىخ، دىن ۋە جۇغراپىيىلىك ئارىلىق قاتارلىق ئامىللار
تەرىپىدىن تەبىرلىنىدىغان ئەڭ كۈچلۈك ھوقۇق بىرلىكلىرى تەرىپىدىن كونترول
قىلىنىدۇ. بۇ مەنىدىن، تۈرك بىرلىكى چوقۇم قۇرۇلۇشى ھەم داۋاملىق ساقلىنىپ مېڭىشى
ۋە ئۇيغۇرلار ئۇنىڭ بىر قىسمى بولۇشى كېرەك.
قەدىرلىك ياشلىرىمىز، ئىسلام دىنى بۈگۈنكى
دۇنيادا ئەڭ ئېغىر خىرىسقا دۇچ كېلىۋاتىدۇ. ئۇ ئىنتايىن يامان نىيەتتە يەرشارىۋى
تېررورىزمغا تۈرلۈك ئىغۋالار بىلەن باغلىنىۋاتىدۇ. بۇ مەقسەتلىك ئىغۋاگەرلىك نەچچە
يۈز مىليونلىغان مۇسۇلمانلارنىڭ ئېتىقادىنى دېموكراتىك دۇنيانىڭ تەرتىپىگە تەھدىد دېگەن
باھانە بىلەن يوق قىلىشقا ئىرادە باغلىغان. يەنە بىر نۇقتىدىن، ئىسلام دىنى بەزىلەرنىڭ
ھوقۇقىنى، نوپۇزىنى ۋە شەخسىي مەنپەئەتلىرىنى كۈچەيتىش مەقسىتىدە سۇيىئىستىمال
قىلىنىۋاتىدۇ. ئۇلار ئىسلامنىڭ يادرولۇق ئىشىنىشلىرىنى بۇرمىلاپ، ئۇنى ئۆچمەنلىك،
قىساسخورلۇق ۋە زوراۋانلىق تامان ئىنتايىن خەتەرلىك ھالەتتە يېتەكلەۋاتىدۇ.
ئىسلام دىنى ئۇيغۇرلار ئۈچۈن
نۇرغۇن مەنىلەرگە ئىگە—ئۇ ئۇيغۇرلار مەنىۋى جەھەتتىن ئىشىنىدىغان مۇقەددەس ئېتىقادتۇر؛
ئۇ خۇددى باشقا مۇسۇلمانلارنىڭكىدەك ئۇيغۇرلارنىڭ ھاياتىغا ھالقىما مەنە بەخش ئېتىدىغان
ئۇنىۋېرسال كىملىكتۇر؛ ئۇ مەنىۋى ئويغىنىش، پاكلىنىش ۋە خاتالىقلار، گۇناھلار ۋە
بۇ دۇنيالىققا بېرىلىشتىن ئازاد بولۇش ھەققىدىكى چاقىرىقتۇر. ھازىرقى ئەھۋالدا،
بەزى ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ئىسلام دىنىغا داۋاملىق ئېتىقاد قىلىش خۇددى ئۇنىڭغا ئېتىقاد
قىلماسلىقتەكلا مۇئەممالىقتۇر. ئۇلار ئۈچۈن، ئىسلامغا داۋاملىق ئېتىقاد قىلىش
مۇسۇلمان تېررورىست دەپ قارىلىپ داۋاملىق كەمسىتىلىشتىن دېرەك بېرىدۇ؛ ۋەھالەنكى،
ئۇنىڭدىن ۋاز كېچىش بولسا مۇقەدددەس تارىخ ھەققىدىكى كوللېكتىپ كىملىكنىڭ يوقىلىشىدىن
دېرەك بېرىدۇ. شۇنىڭغا كۆرە، بۇ ئۇيغۇرلار يۈزلىنشى كېرەك بولغان ئۈچىنچى
ئادالەتسىزلىكتۇر—ھەتتا تېررورلىنىپ تېررورچى دەپ قارالغان تەقدىردىمۇ، ئۆزىنىڭ
ئېتىقادىدىن يانماسلىقتۇر.
شۇ قاراش كەڭرى قوبۇل قىلىنغانكى،
ئۇيغۇرلار 20-ئەسىردىكى چوڭ شاھمات ئويۇنىدا كاتتا ئويۇنچىلار تەرىپىدىن پېچكا
سۈپىتىدە ئوينالدى. بۇ شاھماتتا خىتايلار 1949-يىلى شەرقىي تۈركىستاننى بېسىۋېلىش
بىلەن ئۇتتى. شۇنىڭغا ئىشىنىمەنكى، دۇنيا تېخىمۇ ئېنىقسىز ۋە پەرەز قىلغۇسىز
يۆنۈلۈشتە ئىلگىرىلەۋاتقانلىقى ئۈچۈن، كەلگۈسىدە تېخىمۇ كۆپ يېڭى ئويۇنچىلارنى
تېخىمۇ كۆپ يېڭى ئويۇنلاردا كۆرىمىز. مىللەتچىلىك بىلەن يەرشارىچىلىق، خەلقچىللىق
بىلەن قانۇن ئۈستۈنلۈكى، شۇنداقلا كونسېرۋاتىپلىق بىلەن لىبېرال دېموكراتىيە
ئوتتۇرىسىدىكى توقۇنۇش تېخىمۇ ئەدەيدىغان ۋە ھازىرقى كاپىتالىزم سىستېمىسىنىڭ
ئورنىنى ئالىدىغان يېڭى بىر سىستېما بولمايۋاتقان بۇ دۇنيادا خىتاي بۇ بۈيۈك
ئويۇندا باشقا ئويۇنداشلارنىڭ پەقەت بىرىلا بولىدۇ، خالاس. مەن ئۇيغۇرلارنىڭ بۇ
يېڭى بۈيۈك ئويۇنغا قاتنىشىشىغا يەنە يېڭى پۇرسەت تۇغۇلىدىغانلىقىغا ئىشىنىمەن.
قەدىرلىك ياشلىرىمىز، يېڭى ئېرادىكى يېڭى ئويۇن
سىلەرنى ساقلاۋاتىدۇ. شۇنى جەزمەن ئېيتىشىم كېرەككى، بۇ ئويۇنغا قاتنىشىشتىن ئىبارەت
بۇ پۇرسەتنى ھەرگىز قولدىن بېرىشكە بولمايدۇ—ئۇنى ئويناڭلاركى، ھەرگىزمۇ ئۇ
تەرىپىدىن يەنە ئوينىلىپ كەتمەڭلار. مائارىپ بۇ ئويۇندا غەلىبە قىلىشتىكى
ئاچقۇچتۇر. ئۇ نادانلىققىلا ئەمەس، بەلكى يەنە بىزنى سۇيىئىستىمال ۋە ھەتتا
باشقۇرىدىغان بىلىمگە قارشى تۇرۇشتىكى بىر قالقاندۇر. ھەقىقىي مائارىپنىڭ سىلەرگە
ئۆگىتىدىغىنى بىلىمگە قانداق ئېرىشىش ئەمەس، بەلكى نېمىنى قايسى مۇۋاپىق
ئۇقۇملارغا تايىنىپ تۇرۇپ ئويلاشتۇر. مائارىپ سىلەرنىڭ تۇيغۇڭلارنى
ئۆتكۈرلەشتۈرىدۇ، تەپەككۈرۈڭلارنى پەرۋىشلەيدۇ ھەمدە نەزەرىڭلارنى يىراق قىلىدۇ.
شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئۇ سىلەرنى ئەجدادلىرىڭلار ۋە سىلەردىن ئىلگىرى
ئۆتكەنلەر تارىختا ئۆتكۈزگەن خاتالىقلارنى تەكرارلىماسلىققا يېتەكلەيدۇ.
دەرھەقىقەت، بىزدە دۈشمىنىمىزنىڭكىدەك تەرەققىي
قىلغان مائارىپ مۇئەسسەسىلىرى، ئىقتىسادىي قۇدرەت، سىياسىي سىستېما ۋە دىپلوماتىك
تەسىر يوق. ئەمما، چۈشكۈنلەشمەڭلار—بىزدە يەنىلا كاللا بار. بىز ئۈچۈن، كاللىمىزنى
خىتايلارنىڭ تاجاۋۇزىغا تاشلاپ بەرمەسلىك ئۆزىمىزنى ھېچ بولمىغاندا كاللىمىزدا
بولسىمۇ ئەركىن ھېس قىلىشتىكى مۇھىم ئامىلدۇر. بىز ئۆزىمىزنى كاللىمىزدا تېخىمۇ
ئەقىللىقراق، تېخىمۇ تەربىيىلەنگەن ۋە تېخىمۇ ئۆز-ئارا باغلانغان ھالدا تۇتۇپ
تۇرالىساق، بىزنى ھەرگىز مۇستەملىكە قىلغىلى بولمايدۇ—ئۇ زامان، بىز كاللىمىزدىن
ئىبارەت مانا مۇشۇ ئاجايىپ ئېسىل، كۆرۈنمەس ۋە يېڭىلمەس بوشلۇقتا ئۆزىمىزنى
مائارىپ، ئۆزىگە ئىشىنىش ۋە كوللېكتىپ ئەقىل-پاراسەت ئارقىلىق تېخىمۇ
كۈچلەندۈرەلەيمىز. بىز ئەقلىمىز، چىدامچانلىقىمىز
ۋە ئۇيۇشقاقلىقىمىز بىلەن ۋەتىنىمىزنى خىتايلارنىڭ قولىدىن ئۆزىمىزنىڭ ئارمىيىسى،
ئىقتىسادى، كوللېكتىپ ئىرادىسى ۋە كۈچى بىلەن ھامان بىر كۈنى قايتۇرۇپ ئالالايمىز.
قەدىرلىك ياشلىرىمىز، ۋەتىنىمىزنىڭ كەلگۈسى
سىلەرنى ساقلاپ تۇرىدۇ. ھەر بىر ئەۋلادنىڭ ئۆزىنىڭ دەۋرىگە قارىتا باش تارتىپ بولمايدىغان
ھەم باشقىلارغا ئۆتۈنەلمەيدىغان مەجبۇرىيىتى بولىدۇ. ئۇ سىلەرنىڭ ئۆز دەۋرىڭلارغا بولغان
مەسئۇلىيىتىڭلاردۇر: ئۇ شۇنداق بىر دەۋركى، سىلەر ئۇنى ئەمەس، بەلكى ئۇ سىلەرنى
ئۆزىنىڭ مەسىلىلىرىنى ھەل قىلىشقا تاللىغاندۇر. سىلەر ئۇلارنى كەلگۈسىدە چوقۇم ھەل
قىلىشىڭلار كېرەك. بۇ سىلەرنىڭ بۇرچۇڭلار. ئەگەر ئۆزۈڭلارنىڭ تارىخىي بۇرچىنى
ئېسىڭلاردا تۇتمىساڭلار، بەرھەقكى كەلگۈسىدە چوقۇم ئۇنتۇلىسىلەر.
قەدىرلىك ياشلار، سىلەر بىزنىڭ كەلگۈسىمىزسىلەر
ھەمدە بىزنىڭ كەلگۈسىمىز سىلەرگە باغلىق. بۇ كەلگۈسىنى قۇرۇش ئۈچۈن، سىلەر ئالدى
بىلەن ئۆزۈڭلارنى مەنىۋى جەھەتتىن ئازاد قىلىشىڭلار كېرەك. ئېسىڭلاردىن
چىقمىسۇنكى، سىلەرنىڭ ئەڭ ئەجەللىك دۈشمىنىڭلار سىرتىڭلاردا ئەمەس، بەلكى
ئىچىڭلاردىدۇر—سىلەرنىڭ قورقۇنچۇڭلار. سىلەر ئۆزۈڭلارنى ھەرقانداق شەكىلدىكى
قورقۇنچتىن ئازاد قىلىشىڭلار كېرەك. سىلەردە ئۆزۈڭلارغا ئىشىنەلەيدىغان، شارائىتىڭلاردىكى
ئادالەتسىزلىكلەرنى قوبۇل قىلالايدىغان ۋە ئۆزۈڭلارنىڭ ئۇيغۇر قېرىنداشلىرىڭلارنى بۇ
ۋەتەننىڭ يېڭىلگەن روھىنى ئاستا ئەمما سىجىل ھالدا قايتا ھاياتىي كۈچكە ئىگە
قىلىدىغان ئورتاق ئىرادىنىڭ باشچىلىغىدا سۆيەلەيدىغان جۈرئەت بولغاندىلا، سىلەر ھەرگىز
يېڭىلمەيسىلەر. ئۆزۈڭلارغا ھەر ۋاقىت خۇددى خۇدا تەرىپىدىن يارىتىلغان روھىڭلارنىڭ
مەڭگۈلۈك ئىكەنلىكىگە ئىشەنگەندەكلا ئىشىنىڭلار.
خۇدا ھەممىڭلارنى ئۆز پاناھىدا ساقلىغاي.
2017-يىلى 10-مارت،
سىدنىي
ئىنگلىزچە تەرجىمىسى:
An appeal to the fellow Uyghur
youth
youth
Dear
fellow Uyghur youth,
I am
writing this letter to you in expectation of having a living conversation with
you all in time of great uncertainty that defines our age. I will be extremely
happy if, by virtue of this conversation, I am able to bring to your attention
such critical matters as our existential situation, values and future. In this
letter, I will make it unequivocally clear to you that it is high time for you
to dispense with the frivolous, naïve and sentimental pleasures of childhood
and false excuses of adulthood to achieve the essential goal in your life—to be
true to yourself and to the nation you belong to. For the fate of the Uyghur
nation comes rest on your shoulders and you may be called on to fight at any
time for the freedom of your country.
Dear fellow Uyghur youth, you are the descendants of a very
ancient nation with a glorious history. This history, however great it had
been, ended up in the wrong hands of Chinese colonialists. The Uyghurs, who
reached the peak of their glory at the time of the Karahanids, plunged
gradually into darkness in the 20th Century.
It is no wonder that we, the Uyghurs, have a complex love-hate
relationship with our history—we hate to love reading our history! It is a kind
of guilty pleasure that the more we read our history, the guiltier and more depressed
we become; again, the guiltier and more depressed we are, the more passionate
we are to reflect on our history. The most interesting part of our collective
obsession with our history is that we are both observing and experiencing the
effects of our demise—our defeatism—in history.
No people on this Earth have as a great capacity as possible to
embrace almost all the world religious thoughts and practices as our ancestries
did—Tengrism, Totemism, Shamanism, Zoroastrianism, Buddhism, Manicheanism,
Christianity and Islam. This tells us, on the one hand, that our ancestries
exhibited an astonishing power of synthesizing profoundly different and even
conflicting spiritual elements on the Silk Road between East and West. With
this same cultural openness, they also combined Eastern emotionalism excelled
in poetry and Western rationalism as expressed in logical thinking together. On
the other hand, the identity of the Uyghurs has never been homogenous, static
and linear, thanks to this great cultural, spiritual and ideological synergy.
It remains in constant change, even after we were called the Uyghurs again in 1920s.
In the course of constantly redefining our self-image and
re-establishing our borders, we have historically demonstrated a de-centralised
form of collective self-image. This de-centrality has partly resulted from a
mixture of different racial characteristics in the blood of the
Uyghurs—European settlers in the Tarim basin from the north and non-Caucasian
tribes from the Mongolian steppes and beyond. Interestingly,
this image looks like a mirage—from afar, it seems to exist somewhere in some
form of integrity. However, the closer you come, it disappears. I would call it
a phantom identity which refers to a way in which a self or a group defines
itself not through some unifying treats from within, but through some
generalizable ones from without. As such, it tells us, to some extent, the
origins of disunity, which caused many catastrophic wars in our history.
Dear fellow Uyghurs, to be a Uyghur has many connotations. For
some, it is merely a way of life, into which they were born, accidentally or
against their will. Hence, they feel they do not have to take it seriously,
considering that it was an arbitrary biological fact; for some, it constitutes a
foundational framework for meaning in their life. Hence, all the decisions that
they make in their life presupposes it, since it decides who they are before
they have decided who they would like to be; for some, it is a constant and shameful
reminder of the colonial existence. Hence, it should either be shunned or
forgotten; for some, it is a history of repeated mistakes. Hence, to forget
this history is a proper way to embrace a future anew; for some, it is a sacred
identity in history which offers a framework for
integrating our life journey and setting boundaries for who we are. Hence,
it should always be cultivated and defended.
Furthermore, to the world, the name “Uyghurs” means something
in between—a terrorised people and a terrorising people as an unsettled
definition, whose resolution depends on the global political power structure;
to the Chinese government, it means an either-or result—to be forcibly assimilated
into the mainstream Chinese culture or to eventually be terrorised as Muslims
to death; to the Uyghurs, it simply means this: to die as a Uyghur as was born
or to give it up altogether. Ultimately, it is an ambiguous choice for
everybody.
Endeavouring to be a Uyghur is now quite dangerous a life—it is
a daily experience of being called “the terrorists”, “separatists” and
“extremists” in East Turkestan and “the kebab-sellers”, “pickpockets” and “savages”
in inner China and “Muslims”, “foreigners” and “the undesirables” in the West. It includes as much the misery of a Uyghur
beggar in the streets of Urumqi as the achievements of a famous Uyghur scholar
on the international level. More important, it is a decision
that no Uyghur made at their birth, but at
their death. And yet, it is a strange, unavoidable and even mystic decision
that everybody makes every day consciously and unconsciously. Paradoxically, it
is, in the end, everybody’s and yet nobody’s decision—individually and
collectively. Owing to this paradoxicality of our identity, we are bound
together in such a unique way that any Uyghur must prepare himself to be called
at any point in time a Uyghur terrorist or, simply, a terrorist, despite being
perfectly innocent, thanks to the crime of a Uyghur associated with terrorism in
Syria or in Turkey in the future. I am not saying that to take responsibility
for the action of a terrorist is fair; it is essentially unfair. However, the main
point is whether one has the capacity to turn this absurd unfairness into
something ethically constructive—to be able to imaginatively accept blame for
another Uyghur’s mistakes. To an extreme degree, it is the courage to say that
I am responsible as a Uyghur for the mistakes of all other Uyghurs.
Dear young Uyghurs, I do know that this courage—this
acceptance—is never easy. Nor is it fair—to be a Uyghur seems not only not easy,
but also unfair through and through. This courage, in a radical sense, requires
unconditional dedication and even absolute sacrifice. In fine, to be a Uyghur requires
a constant courage to accept this unfairness as fair as possible.
I would anticipate that you may lose a lot of your fellow
Uyghurs in the future who have no such courage. A considerable number of the Uyghurs
in East Turkestan or in exile may abandon their ethnic identity over other
values and advantages because they have no such courage. You may hear a fellow Uyghur
saying that he is ashamed to be called a Uyghur because he has no such courage.
You may be stunned to bear witness to a fellow Uyghur who tries to convince you
of how great and invincible the Chinese civilisation is because he has no such
courage. And yet, I advise that you do not need to feel disappointed by them—while
being subject to the self-vilifying and self-negating tantrums of these
Uyghurs, you will be able equally to find other Uyghurs who are more dedicated
than before to stick to the values of being a Uyghur. I am sure that they would
prefer leaving with one genuine Uyghur who can say without hesitation and in
pride that I am and will always be a Uyghur to living with thousands of Uyghurs
who are ashamed to say so. They would prefer living alone in a world where
people would shake their head in disbelief and with a sense of irony that they
are stubbornly “dumb” to cling on to an identity that has been forsaken by
others.
I would also anticipate that some Uyghurs may eventually lose
their language and even their religious belief. However, there will still be
many other Uyghurs who do not lose their faith in being a Uyghur. I firmly believe
that this faith runs in our veins as mystic commitment to our origin that I
cannot fully explain to you. What I can say is that this is a blind faith to
the core, almost close to a religious faith, that enables us to pass on this blessed
pride of being a Uyghur to our next generation.
Living in an inhuman colonial condition for more than a century
has made us fear from and hate each other: we hate each other in fear and are
afraid of each other in hatred. In our fear, we are exposed, in one way or
another, to the menacing image of the (imaginary or real) torturers—the Chinese.
In fear, we have almost developed a kind of self-censorship in our mind as a
self-torturing process. We check out our thoughts under the scrutinising gaze
of the “almighty” Chinese and even punish ourselves like a masochist to get a
maximum level of pleasure. Even the exilic Uyghurs, who are physically free,
are not free in their mind as if they were in Chinese prisons.
Fear has left no room in us for courage, love and sacrifice—our
heart is frozen in our body. It has paralysed us. Our captivity has a double
meaning. We are politically captive to the Chinese oppressors. Still worse, we are
also psychologically made captive by our enemy to our fear—fear of
ourselves—and self-hatred.
Dear fellow Uyghur youth, if hatred finds no outlet, it gets a
form of self-hatred. Therefore, you should never allow yourself to be a victim
of self-hatred. Self-hatred is another form of suicide, from which you won’t
die physically but you will kill yourself emotionally daily. Never hate
yourself in a similar way that your enemy hates you. Be brave enough to
celebrate the hatred of your enemy, which is a clear sign of how important your
existence is to him. Let the hatred of your enemy fill your heart with the
trust in your power. The more hated you are, the more self-trusting and
self-expressive you must become. The best way to deal with hatred is to love yourself—to
love your values that have made your enemy hostile to you.
Alas, under the influence of self-hatred, which would permeate
easily into a sense of collective shame, we see each other as an obstacle at
best and as an enemy at worst. Our emotional tragedy is caused not by the lack
of love but by the lack of awareness that we need to love each other more than
ever. We have been conditioned to be insensitive to each other’s sorrow and
predicaments. We are strangers to each other, living on our tiny island, an
I. Individual survivalism is our sacred principle.
Due to the life in a deceptive, suffocating and untrustworthy
political environment, our moral values are degraded to a level where our noble
soul has become corrupt. There is nothing graceful about us because there is no
self left for us to be graceful. Self is an empty shell, in which we pretend to
exist. The only thing which fills in this self is the injustices as a daily challenge to our conscience—indestructibly vivid in our fear or even in our self-forgetfulness.
As such, our conscience is facing two options amid the injustices we are
experiencing—to speak truth to brutal and inhuman power at the expense of
facing death eventually or speak silently to ourselves at the expense of
getting mad gradually. In its extreme form, it is a heartbreaking way of
speaking without saying anything to anybody. It is an endless murmur in the
darkness.
Not only our world but also the world at large is gradually
being consumed by this very darkness. We are living in an ever-polarised
world—conservatism is at war with liberal democracy. A yawning gap between rich
and poor is widening as the transnational corporate organisations are taking
more control over the world economy in the name of globalization. Populism is
defining the post-modern culture and post-liberal politics by bringing the
previously suppressed ideologies—i.e., neo-fascism and ultra-nationalism—to the
fore. Through provocation, it is rearing its ugly head again to find a way to
release its enormous destructive force upon the vulnerables—the refugees, the migrants,
asylum seekers, minorities and Muslims. The capitalist order is giving way to
the steady rise of totalitarian forces and to some other self-destructive
forces. Economic interests are deciding how human rights issues are perceived
and tackled everywhere in the world from the US to China and from the UK to
Uganda. The Muslims are being stigmatised as worshippers of a dangerous
religion and even of an evil cult incompatible with the liberal values of the
West. Thus, the world is getting ever-more complicated in such a manner that
hidden hands of controlling elites
are meddling in domestic and foreign affairs of all the countries in the
world to their own gain through the aid of the all-perpetrating power of media,
proxy wars and the creation of the so-called dangerous enemies. The world is losing
its moral compass, resultantly becoming more and more intolerant to openness,
fairness and justice. In fine, the global political order is in disarray and the
moral landscape is at stake.
To be a Uyghur in East Turkestan is as much dangerous as being
a Muslim in a Western country. It seems, at least at this time in history, that
we are not safe anywhere in this world. In such a world, we feel sometimes
hopeless and helpless—we find ourselves under the grips of collective
depression. It can be anticipated that we may lose many things in the future.
But the last thing that we can lose is our hope for our future. Nobody can take
our hope from us, unless we abandon it, just as nobody can control us, unless
we allow them to do so.
Dear fellow young Uyghurs, in this uncertain world, it is
crucial to maintain your collective identity more with a bigger, stronger and
more visionary global community than with your own spiritual and cultural resources.
The political fate of the wolf as a totemic animal for the Uyghurs has
historically been conditioned by the encroaching threat of a bear from the north
and the blood sucking thirst of a dragon from the east. We must remember that these
treat and thirst will still be there, even if we gain our freedom in the future.
Therefore, the Uyghurs will need to be part of the global alliance of the
Turkish nationalities around the world against the continued threats from
others. Once again, collective survival is the key to collective prosperity as
much for the Uyghurs as for other Turkish nations in a world, which, as Michael
Huntington previsions, will continue to be controlled by strong power blocs
defined by race, cultural affinity, common history, religion and geographical
proximity.
Dear fellow Uyghur youth, Islam is facing the biggest challenge
in its history. It has maliciously been associated with world-wide terrorism
through provocation. The aim of this deliberate provocation is to eliminate the
faith of billions of Muslims under the pretext of a perceived threat to the democratic
world order once and for all. On the other hand, Islam is hijacked by some
Muslims to further their power, prestige and personal interests. They distorted
the core beliefs of Islam by trying to lead it towards hatred, vengeance and
violence in risky manner.
Islam means a lot of things to the Uyghurs—it is a sacred faith
that the Uyghurs practice spiritually; it is a universal identity that gives
the life of the Uyghurs, like other Muslims, a transcendental meaning; it is a
call for spiritual liberation from mistakes, sins and attachments to the
transient things of this world. At this stage, for some Uyghurs, to continue to
practice Islam seems as problematic as losing it. For them, to continue to embrace
it is to face continued religious discrimination; and to abandon it means a
loss of a collective identity about a sacred history. As such, this is the third unfairness in the
life of the Uyghurs that you must consider seriously—to embrace your faith,
even if you are terrorised to be called a terrorist.
It was a widely-accepted notion that Uyghurs were used as a
pawn in big chess games by big players in the 20th Century. This
chess game intending to consolidate the colonial presence of global powers in
Central Asia and beyond was won by the Chinese in 1949 as East Turkestan became
its colonial region. I believe that these games have not finished yet. The
world, which is going in a more uncertain and unpredictable direction, will
invite more new players to play more new games in the future. It is fair to
surmise that China will become one of many other game players in this grand
game unfolding in a way that the current tension between nationalism and
globalism, populism and a rule of law, and conservativism and liberal democracy
only intensifies with no prospect of immediately available alternative systems
better than the current ones. Again, I believe that there will be a new
opportunity for the Uyghurs to take part in this new grand game.
Dear fellow Uyghur youth, a new game in a new era is awaiting
you. I must say that it is imperative for you to seize this opportunity to be
part of this game—play it out but not being played out again by it. Education
is the key to success in this game. It is an intellectual shield not only
against ignorance, but also against a kind of knowledge that uses, misuses and
even abuses you. What true education teaches you is not how to gain knowledge
but how to think things through proper concepts. Education sharpens your intellect,
cultivates your way of thinking and clarifies your vision. At the same time, it
guides you not to make the same mistakes that your ancestries and predecessors have
made in history.
It is true that we have no advanced
educational institutions, financial power, political system, diplomatic
influence and modernised army that our enemy has. But, do not be
pessimistic, we still have our brain. For us, not to allow our brain to be
invaded by the Chinese remains an indication that we are free, at least, in our
mind. If we keep our mind smarter, more educated and more interconnected, we
can say that we will never be colonizable: we have such an amazing, invisible
and invincible space where we can keep strengthening ourselves up through education,
self-confidence and, above all, collective wisdom. As long as we are smart, resilient
and united, we will finally be able to reclaim our nation back with our army,
money, collective will and power.
Dear fellow Uyghur youth, the future of the entire nation is
awaiting you. Each generation has its indispensable and non-transferable
responsibilities for its own era. It is your responsibilities for your era—a
special era that you have not chosen but it has chosen you to resolve its own
problems. You must resolve them in the future as your historical duty;
otherwise, you will be forgotten in the future.
Dear fellow Uyghurs youth, you are our future and our future
depends on you. To create this future, you will need to set yourself
spiritually free in the first place. Please remember that your deadliest enemy
is not external but internal—your fear. You must free yourself from any sort of
fear—you will be victorious as long as you have the courage to trust yourself,
to accept the unfairness in your condition and to love your fellow Uyghurs in
bond of a common will that will reinvigorate, slowly but surely, the defeated
soul of this nation. So, trust yourself always in a way that you trust that
your soul created by God is eternal.
God bless you all!
10 March 2017, Sydney
تولۇق ئوقۇپ بولۇپ پىكىرىمنى يازاي، مەمتىمىن ئەلا ئەپەندى.
ReplyDeleteمەمتىمىن ئەلا ئەپەندىم، سىز ئۆزىڭىز دەۋاتقان ئۇيغۇرلۇق ئېتىقادىنى «دىنىي ئېتىقادقا ئوخشاپ كېتىدىغان قارىغۇلارچە ئېتىقادتۇر» دېيىش ئارقىلىق. دىنىي ئېتىقادنى قارىغۇلارچە ئېتىقادقا چقىرىپسىز. بۇ نۇقتىدىن، گەرچە سىز پەلسەپە ئوقۇغان، ئۆزىڭىز ئوقۇغان پەلسەپىنىڭ شەيئىي ھادىسىلەرگە قارىغۇلارچە ھۆكۈم چىقارماسلىقنى تەشەببۇس قىلىدىغان بولۇشىغا قارىماي، دىينىي ئېتىقاد ھەققىدە يەنىلا قارىغۇلارچە ھۆكۈم چىقىرىش بىلەن، ئەڭ ئاۋۋال ئۆزىڭىز شۇغۇللىنىدىغان كەسىپنىڭ كەسىپ ئەخلاقىغا ھۆرمەت قىلماپسىز. دىنىي ئېتىقادنى قارىغۇلارچە ئېتىقاد دەپ ئاتىشىڭىزنى ئىسلامدىن باشقا ھەر قانداق دىنغا جورىساق، بۇ ھۆكۈمىڭىزنىڭ خاتا يېرى يوق. ئەمما، سىزگىمۇ مەلۇم بولغىنىدەك، بۇ ھۆكۈمىڭىز يەرشارىدىكى ئەڭ چوڭ بىر ئىككى دىننىڭ بىرى بولغان ئىسلام ئېتىقادىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىپ كېتىدۇ. بۇ نۇقتىدىن شۇنىسى ئايان بولىدۇكى، سىز قۇرئان كەرىمنى بىرەر قېتىم چۈشىنىپ تۇرۇپ ئوقۇپ باقمىغان ئوخشايسىز؛ ھەم دۇنيادىكى ۋە ئاخىرەتتىكى بىرىنچى نومۇرلۇق شەرەپلىك ئىنسان، ئاللاھنىڭ ئەلچىسى مۇھەممەد سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەمنىڭ تەلىماتلىرىدىن ھېچقانچە بىلىشكە ئىگە ئەمەسكەنسىز. سىزدىكى بۇ رېئاللىق قارىماققا ئېچىنىشلىقتەك تۇرسىمۇ، ئەمما، سىزدەك بىر ئۇيغۇر زىيالىسىنىڭ كۈنلەرنىڭ بىرىدە تەقۋادار مۇسۇلمانلاردىن بولۇپ كېتىش مۇمكىنچىلىكىنى مەن ھەرگىز چەتكە قاقمايمەن. خالىسىڭىز پىكىرلىشىپ تۇرساق بولىدۇ. مەن زىيالىيلارنى ھۆرمەتلەيمەن. ھەم، زىيالىيلارنىڭ ھەقنى تونۇشۇنى ئۈمىد قىلىمەن. سىزنىڭ ئىسلام ئېتىقادىنىمۇ چاندۇرماستىن، يېپىق شەكىلدە «قارىغۇلارچە ئېتىقاد» كاتوگورىيىسىگە كىرگۈزۈۋېتىشىڭىز مېنى ھېچقانچە ھەيران قالدۇرمىدى. چۈنكى، سىز كوممۇنىست تېرورىزىمىنىڭ تۆمۈر تاپىنى ئاستىدا ئۆسۈپ يېتىلىپ، غەرپ قاراقچىلىرىنىڭ ساختا مەدەنىيلىكى بىلەن يېقىندىن تونۇشلۇق بىر ئۇيغۇر زىيالىيسى. بۇنداق شارائىتتىكى سىزدەك بىر قېرىندىشىمىزدىن ئىسلام تەلەپ قىلىدىغان يۈكسەك روھىي تاكامۇللۇقنى ھەقىقەتەن ئارتۇقچە. گەپنى يىغسام، سىزنى ئاللاھنى تونۇشقا چاقىرىمەن. سىزنى ئىسلام بىلەن بىۋاسىتە تونۇشۇپ چىقىشقا چاقىرىمەن. بۇنىڭ ئۈچۈن، ئەڭ ئاۋۋال قۇرئان كەرىمنى ئوقۇپ چىقىشىڭىزغا توغرا كېلىدۇ. ئالتە يۈز بەتلىك بۇ ئىلاھىي كىتاب سىزنى ۋەھشىي دۇنيانىڭ قاراڭغۇلۇقىدىن، ئىككى دۇنيادىكى نۇرلۇق ماقامغا يېتەكلەيدۇ. تۆۋەندىكىسى، قۇرئان كەرىمدىكى ئەڭ ئۇلۇغ ئايەت ھېسابلانغان ئايەتۇل كۇرسىينىڭ ئەرەبچە قىرائەتلىك، ئۇيغۇرچە خەتلىك نۇسخىسى، ئايەتتە ئاللاھنىڭ قانداق زات ئىكەنلىكى ئاللاھنىڭ ئۆز سۆزى بىلەن تونۇشتۇرۇلغان.
ReplyDeleteبۇ ۋىدىيونىڭ ئۇلانمىسى:
https://www.youtube.com/watch?v=WiJFV4TUFM4
فىلىم ئۇزۇنلۇقى: 59 سېكونت.
قۇرئان كەرىمنىڭ ئېنگىلىزچە تەرجىمە نۇسخىسى تور بېكىتى:
quran.com
This comment has been removed by the author.
ReplyDeleteسالام ئەپەندى،
Deleteمېنىڭ بۇ يەردە كۆزدە تۇتىۋاتقىنىم ئىسلامدا قارىغۇلارچە ئىشىنىشنىڭ مەۋجۇتلۇقىدۇر. ئەلۋەتتە، ئاللاھ تەرىپىدىن ئىنسانلارغا مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام ئارقىلىق چۈشۈرۈلگەن قۇرئان كەرىمنى، ئاللاھ ياراتقان پۈتكۈل كائىناتنى ۋە پەيغەمبىرىمىزنىڭ ھەدىسلىرىنى چۈشىنىشتە ئەقىلگە مۇراجىئەت قىلىمىز. ئاللاھ بىزگە ئەقىلنى ئۆزىنىڭ مۆجىزىلىرىنى چۈشىنىشىمىز ئۈچۈن ياراتقان. شۇنىڭدەك، دۇنيا بىر ئىلاھىي ئەقىل بىلەن يارىتىلغانىكەن، يەنە مۇشۇ ئەقىل تەرىپىدىن يارىتىلغان ئىنسانلارنىڭ ئەقلىنىڭ ئۇنى چۈشىنىشكە قۇدرىتى يېتىدۇ، چۈنكى ئاللاھنىڭ چەكسىز ئەقلى ھەممىنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇر.
ئەمما، دىنىمىزدىكى ھەممە نەرسىنى ئەقىل بىلەنلا چۈشەنگىلى بولمايدۇ. ھېچ بولمىسا، ئىسانلارنىڭ ئەقلى ئاللاھنىڭ مۆجىزىلىرىنىڭ سىرىنى تەلتۆكۈس چۈشىنىشكە ئەجىزلىق قىلىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە بىر ھېسسىياتقا ئىگە يارالمىش بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن، يەنە نۇرغۇن نەرسىلەرنى ئاڭقىرىشتا ئۇنىڭغا تايىنىمىز. شۇنىڭ بىلەن، شۇنداق بىر قاراشقا كېلىمىزكى، ئاللاھنى چۈشىنىشتە ئەقىلگىلا ئەمەس، يەنە تۇيغۇغا، ھېسسىياتقا ۋە يەنە سەزگۈمىزگە تايىنىمىز، چۈنكى ئاللاھ ياراتقان بۇ دۇنيانىڭ سىرلىرى ۋە ھادىسىلىرى بىزگە خىلمۇ خىل شەكىلدە روي بېرىدۇ. بىزنىڭ ئىنكاسىمىزمۇ شۇنىڭغا قارىتا ھەر خىل بولىدۇ.
ئەمدى، ئاللاھقا ئىشىنىشتە ئەلۋەتتە ئېتىقاد ۋە ئىمان ئىنتايىن مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ. ھەق دىنغا ۋە ئۇنىڭ پرىنسىپلىرىغا بوي سۇنۇش ئۆزگىچە ئىشىنىش شەكلى بولۇش سۈپىتى بىلەن ئۆزگىچە بىر ئېتىقاد يولىدۇر. بىزنىڭ بىر كىتابقا، ياكى بىر شەخسكە ياكى بىر ئىدىيىگە ئېتىقاد قىلىشىمىز بىلەن ئاللاھقا ئېتىقاد قىلىشىمىز ئوخشىمايدۇ. ئاللاھقا ئېتىقاد ئۇنىڭ ئىرادىسىگە شەرتسىز بوي سۇنۇشنى تەلەپ قىلىدۇ.بەزىدە بۇنداق ئېتىقاد ھېچقانداق مۇنازىرىنى، نۇقتىىينەزەرلەرنى ۋە نەزەرىيىلەرنى تەلەپ قىلمايدۇ. ئادەم ۋۇجۇدىدىكى بىر سىرلىق سېزىم بىلەن ئىلاھىي ھېكمەتكە يېقىنلىشىدۇ. بىر ساۋاتسىز ئادەم ئاللاھنىڭ قۇدرىتىنى دىلىنىڭ ئەڭ چوڭقۇرلىرىدىن ھېس قالالايدۇ، ئۇنىڭغا ئىشىنەلەيدۇ—ۋە ھەتتا قارىغۇلارچە ئىشىنەلەيدۇ. چۈنكى، ئاللاھنىڭ نۇرى ھەممىمىزنىڭ قاراڭغۇ دىلىنى يورىتىدۇ. بۇنىڭ ئۈچۈن، قالتىس ئەقىللىق بولۇپ كېتىشنىڭ ھاجىتى يوق. بۇنىڭ ئۈچۈن ئاللاھنىڭ نۇرىنى قەلبىگە شەرتسىز چۈشۈرەلەيدىغان ۋە ئۇنىڭغا قارىغۇلارچە ئەگىشەلەيدىغان بىر قەلبلا بولسا كۇپايە. ئەگەر بۇ يەردە بۇنداق بىر قەلب بولمىسا ھەم بۇنداق بىر قەلب ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ بۇيرۇقىغا «قارىغۇلارچە» ئىشەنمىسە، ئەگەشمىسە، ئىبراھىم ئەلەيھىسسالام ئاللاھ ئولى ئىسھاقنى قۇربانلىق قىلىشقا بۇيرۇغاندا، «نېمىشقا؟» دەپ سورىماسمىدى؟ ئەگەر بۇ قەلب ئاللاھنىڭ نۇرىغا قارىغۇلارچە ئەگەشمىگەن بولسا، ئۆزىنىڭ ھەرىكىتىنىڭ قورقۇنچلۇق ئاقىۋىتىنى ئويلاپ ياكى توختاپ قالغان ياكى ئاللاھقا قارشى چىقىپ، ئۇنىڭ بۇيرۇقىنى ئىجرا قىلىشتىن ۋاز كەچمەسمىدى؟
مانا بۇ مەن كۆزدە تۇتىۋاتقان قارىغۇلارچە ئېتىقاد—ئۇ ئەقىلدىن، ئەقلىي پەرەزدىن ۋە ئىسپاتلاشتىن ئۈستۈن تۇرىدۇ. ئۇنىڭدا ياراتقۇچىغا بولغان شەرتسىز (ياكى قارىغۇلارچە) بوي سۇنۇش بار. بۇ «ئىسلام» دېگەن كەلىمىنىڭ ئەسلى مەنىسى ئەمەسمۇ؟
شۇڭا، بۇ يەردىكى «قارىغۇلارچە» دېگەن سۆز «شەرتسىز» بوي سۇنۇش دېگەنلىككى، ھەرگىزمۇ ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىشنى سەلبىي مەنىگە ئىگە قىلىش ئەمەستۇر. مەقسەت خاتا چۈشىنىلمىگەي.
خاتىرجەملىك تىلەپ،
مەمتىمىن
سىزدىكىلەر
ReplyDelete(فاتىمە سەيياھ)
ھېچنەرسەم يوق دەمسىز؟ قېنى كېلىڭ، بىرگە ساناپ چىقايلى.
يۈرىكىڭىز باردۇ؟ ئىنسان تەبىئىتىدە سوقۇۋاتقان! ئۇنى تىڭشاڭ، رېتىمى نېمە دەيدۇ؟ بىر قىسىلىپ، بىر ئېچىلغىنى قايسى ئىسىمنى چاقىرىدىكىن!
بۇ يۈرەكنىڭ قەيەردە ئىكەنلىكىگە قاراڭچۇ! ئۇ سىزنىڭ ئىچىڭىزدە، چۈشۈپ كەتمەيدىغان، يۇلۇپ ئالغىلى بولمايدىغان بىخەتەر بىر جايدا. ھېچكىممۇ سىزنىڭ كۆكرەك قەپىزىڭىزگە قارا قولىنى سۇنۇپ يۈرەكنى سۇغۇرۇپ ئېلىپ كېتەلمەيدۇ. يۈرىكىڭىز ئاسرىلىشقا يارالغان، سىز ئاسرىمىسىڭىزمۇ ئۇنىڭ تەبىئىتى ئۇنى ئاسراپ تۇرىدۇ.
يۈرىكىڭىز بارمىكەن ئىچىڭىزدە؟ توغرا-خاتا سېستىمىسى تەبىئىي ئورنىتىلغان مۇرەككەپ ۋە قىممەتلىك بۇ قورالىڭىزنى سەل چاغلىماڭ. ئۇنى ھېچكىممۇ، ھەر قانداق ئۇسۇلدا تارتىپ ئالالمايدۇ، نېمىڭىز يوقالسا يوقالسۇنكى، يۈرىكىڭىزنىڭ قانداق سادا بىلەن سوقۇۋاتقىنىنى ئۇنۇتمايدىكەنسىز، ھەر قانداق زۇلمەتمۇ، زۇلۇممۇ سىزنى ئېزىپ ئۇن قىلالمايدۇ.
تىلىڭىزغا قاراپ بېقىڭ، ئەينەكتىن كۆرەمسىز ياكى سۆزلەپ ھېس قىلىپ باقامسىز ئىختىيارىڭىز!
يالغۇز قالغاندا ئۆزىڭىز بىلەن مونولوگ قىلامسىز ياكى ھەمراھلىرىڭىز بىلەن دېئالوگمۇ بۇلار مۇھىم ئەمەس. مۇھىمى، سىزدىكى تىلنىڭ بولىشى. تىلىڭىزدىن يۈرىكىڭىزگە بارىدىغان يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولنى ئوچۇق قويۇڭ، بۇ يولدىن ئەقىل ماشىنىڭىزنى ھەيدەپ ئۆتۈشتىن قورقماڭ. بۇ سىزنىڭ خاس يولىڭىز، ھەق ئېلىش پونكىتلىرى يوق. ئەمما بۇ يولنىڭ بېخەتەرلىكىگە، ھەر زامان ئوچۇق تۇرىشىغا، يوللارنىڭ رېمۇنت قىلىنىپ تۇرىشىغا ئۆزىڭىز ئىگە بولۇشنى ئۇنۇتماڭ.
مېڭىڭىز بارلىقىنى ھېس قىلامسىز؟ يۈرەككە ئۇلانغان تىلىڭىزنىڭ يەنە بىر ئۇچى شۇ يەرگە تۇتاشسۇن. ئۇ جايدا مىليونلىغان ئېلىكتىروماگنىتلىق تاشيوللار بار، سىز ھېچنىمە قىلمىسىڭىزمۇ ئۇلار سىزنىڭ ھالىڭىزدىن خەۋەر ئېلىپ، ئالدىراش ھالەتتە ئۆتىدۇ. مېڭىڭىزنىڭ شەخسىيەتسىزلىكى ۋە ئۇنىڭمۇ تارتىپ ئەپكېتىش مۇمكىن بولمايدىغان شەيئى ئىكەنلىكىنى بىلىڭ. ئۆزىڭىز تىرىشمىغان ھالەتتىمۇ، مېڭىڭىز سىزنىڭ ئۆزىڭىزنى يوقىتىپ قويماسلىقىڭىز ئۈچۈن تىرىشىپ ئىشلەيدۇ، بۇنى بىلىڭ، ئۇنىڭغا قۇلاق سېلىڭ، ئۇنىڭ قىلىۋاتقان خىزمەتلىرىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈڭ، ئۇنىڭغا ماسلىشىشنى ئۈگىنىڭ.
بۇ ئۈچەيلەننىڭ ئارىسىدا يولىڭىز ئېچىلدىمۇ؟ يول ئەسلىدىن ئوچۇق ئىدى، سىز تېخى بايقىمىغان بولسىڭىز كېرەك يوق. ھەر زامان كېچىكمەيسىز. بايقاڭدە قورقماي ياشاڭ.
ئەقلىڭىزنى شەرەپلەندۈرۈڭ، ھېسلىرىڭىزنىمۇ تولۇقى بىلەن ئىززەتلەڭ. تىلىڭىزنى ھۆرمەت قىلىڭ. ئىچىڭىزدىكى نەرسىلەرنى ھېچكىم تارتىپ ئەپكېتەلمەيدۇ، ئۆزىڭىزگە قايتىڭ، تىنچلىنىڭ، تىنچلىنىڭ، تىنچلىنىڭ.
سىز بىر دۇنيا سىز، قاچان يەر شارىدەك بۇ دۇنيانى باشقا بىر پىلانتنىڭ قولتۇقىغا قىستۇرۇپ ئەپكېتىپ قالغىنىنى كۆرگەنسىز؟ سىزنىمۇ ھېچكىم ئەپكېتەلمەيدۇ، بوشلۇقتا لەيلەپ قالغاندەك كۆرۈنسىڭىزمۇ ئوربىتىڭىز پۇختا يارىتىلغانسىز. ئىچىڭىزدىكى ئېغىرلىق كۈچى سىزدىكى ياخشىلىقلارنى ئىچىڭىزگە جەملەپ، تارتىپ، ئۇلارنىڭ يوقاپ كېتىشىدىن سىزنى قوغداپ تۇرىدۇ.
ياشاڭ، مەيلى نەدىلا بولۇڭ، سىزگە نېمە قىلىنسۇن، شۇنداق بىر ياشاڭكى، ھەر كۈنىڭىز سىزدە ياشنىسۇن. ياشاڭ!
2017.02.20